Dum la
fame konata erupcio de Helgafelo, vulkano
sur
insulo Hejmejo, rekte transsendita de dekduo
da
tusantaj televidaj teamoj, mi vidis, sub sulfurpluvo,
viron ne
plu junan kun ŝelkoj, kiu, levante la ŝultrojn
kaj
senrigarde la ŝtormon, varmegon,
filmistojn,
cindron, spektantojn (inter kiuj ankaŭ mi
antaŭ
blueta ekrano sur mia tapiŝo),
kun
ĝardenhoso, maldika sed klare videbla,
kontraŭagis
la lafon, ĝis fine najbaroj, soldatoj,
lernejaj
infanoj, ja eĉ fajrobrigadanoj kun hosegoj,
pli kaj
pli da hosegoj, kontraŭ la varmega, nehaltigeble
antaŭeniĝanta
lafo turme amasigis muron el malseke rigidigita, malvarma lafo pli kaj
pli
alten, kaj tiele,
kvankam
cindrogrize kaj ne por ĉiam, tamen provizore,
prokrastis
la pereon de la okcidento, tiumaniere,
ke, se
ili ne estas mortintaj, sur Hejmejo,
insulo
proksime de Islando, eĉ nuntempe tiuj homoj
matene
vekiĝas en siaj buntaj lignaj dometoj
kaj
posttagmeze, neatentataj de filmiloj, akvumas
la
salaton en siaj ĝardenoj, lafosterkatan kaj kapegan,
nur
provizore, kompreneble, sed senpanike.
Ŝi estis ĉion imaginta tute alie.
Ĉiam tiuj korodintaj folksvagenoj.
Iam ŝi estus preskaŭ edziniĝinta al bakisto.
Unue ŝi legis Heson, poste Handkon.
Nun ŝi ofte solvas krucenigmojn enlite.
Rilate al viroj ŝi malsubiĝemas.
Longjare ŝi estis trockistino, sed siaspece.
Neniam ŝi tenis enmane panmarkon.
Kiam ŝi pensas pri Kamboĝo, ŝi sentas vomemon.
Ŝia lasta amiko, la profesoro, ĉiufoje volis esti pugvergata.
Verdecaj batikaj roboj, al ŝi tro ampleksaj.
Folilaŭsoj sur ĉambra tilio1.
Propradire ŝi volis pentri, aŭ elmigri.
Ŝia disertacio, klasbataloj en Ulmo, 1500
ĝis 1512, kaj iliaj spuroj en la popola kanto:
stipendioj, komencoj kaj kofropleno da noticoj.
Foje al ŝi ŝia avino sendas monon.
Timidaj dancetoj en la banĉambro, grimacetoj,
plenhore kukumlakto antaŭ spegulo.
Ŝi diras: Mi certe ne malsatmortos.
Kiam ŝi ploras, ŝi aspektas deknaŭjara.
____________________________________________________
1)
ĉambra tilio: en kelkaj landoj, popola esprimo por sparmanio
por
Nelli Sachs
Ne la tero
forglutis ilin. Ĉu la aero?
Kiel la
sablo ili estas multaj, tamen ne sablo
ili
fariĝis, sed nenio. Are
forgesitaj.
Amase kaj manenmane,
kiel la
minutoj. Pli ol ni,
sed sen
memoro. Ne registritaj,
ne
delegeblaj en la polvo, sed malaperintaj
iliaj
nomoj, kuleroj kaj plandoj.
Ili ne
pentigas nin. Neniu sukcesas
ilin
rememori: Ĉu ili estas naskitaj,
fuĝintaj,
mortintaj? Ilia foresto
ne
ĝenis1. Senbreĉa
estas
la mondo, sed kunigata
de tio,
kio en ĝi ne hejmas,
de la
malaperintoj. Ili estas ĉie.
Sen la
forestantoj nenio estus tie.
Sen la
ĝu-ĝemoj nenio estus firma.
Sen la
forgesitoj nenio certa.
La
malaperintoj estas justaj.
Tiele
perdiĝas2 ankaŭ ni.
Notoj
1) germ. "vermit" estas dusenca:
a) en milito, avizita foresto de soldato (ĉu vojerarinta,
ĉu kaptita, ĉu morta);
b) sento de manko pro la foresto de iu aŭ io.
2) analoge al "verhallen" (perdiĝi pp sono), li kreas
"verschallen", kio signifas precize la samon, sed krome ĝi estas
prezenco de la
nur participe uzata "verschollen", t.e. alistila
varianto de: malaperinta.
Do
koncerne la sepdekaj jaroj,
mi
povas paroli koncize.
La
informejo telefona estis ĉiam okupita.
La
mirakla panpliigo
limiĝis
je Duseldorfo kaj ĉirkaŭo.
La
terura novaĵo trakuris teletajpilon1,
koniĝis
kaj arĥiviĝis.
Senreziste,
entute,
ili
forglutis sin mem,
la
sepdekaj jaroj,
sen
garantio por posteuloj,
turkoj
kaj senlaboruloj.
Ke iu
memoru ilin indulge2,
estus
tro postulite.
Notoj
1) ,,lief ber den Ticker" havas en la germana plurajn
aludajn aŭ pli ĝuste asociadajn flankojn:
- al eksplodigilo,
- al vekilo,
- al la dirmaniero: ,,bei dem tickt es nicht richtig"
(mense debila)
2) aludo al verso el la fama poemo de Berto Breĥto ,,Al la
postnaskotaj": ,,Memoru nin indulge".
Kio
vian voĉon tiom platigas
tiom
maldikigas kaj ladigas
estas
la angoro
diri
ion malĝustan
aŭ ĉiam la
samon
aŭ diri
kion diras ĉiuj
aŭ ion
malgravan
aŭ
sendefendan
a ion
kio povus esti miskomprenata
aŭ
plaĉi al la malkonvenaj
aŭ ion
stultan
aŭ ion
jam aŭditan
ion
malnovan
Ĉu vin ne
fine tedas
pro
pura angoro
pro
pura angoro pro angoro
diri
ion malĝustan
ĉiam diri
la malĝuston?
La kato
nomiĝas Kiko
La
Strignebulo en la Granda Ursino nomiĝas M97
La
prokuristo nomiĝas Bokelmano
La dio
nomiĝas Viŝno
La seĝo
nomiĝas seĝo
Kiam ĝi
aŭdas la vorton Kiko
la kato
turnas la kapon
Por la
Strignebulo en la Granda Ursino
nomo
signifas nenion
Ĉiam
kiam li celas Bokelmanon
Bokelmano
diras Mi
La seĝo
staras ligne
kaj
Viŝno mutas.
I
Tie mi
vidas ankoraŭ lokon,
liberan
lokon,
tie en
la ombro.
II
Tiu
ombro
ne
estas vendebla.
III
Ankaŭ
la maro
eble
ĵetas ombron,
ankaŭ
la tempo.
IV
La
militoj de la ombroj
estas
ludoj:
neniu
ombro
faras
ombron al alia.
V
Kiu
loĝas en ombro,
estas
malfacile mortigebla.
VI
Por
momento
mi
paŝas el mia ombro,
por
momento.
VII
Kiu
volas vidi la lumon
kia ĝi
estas
devas
retrocedi
en la
ombron.
VIII
Ombro
pli
hela ol tiu suno:
friska
ombro de la libero.
IX
Tute en
ombro
malaperas
mia ombro.
X
En la
ombro plue
estas
ankoraŭ loko.
La
harojn perdi, la nervojn,
komprenu,
la valoran tempon,
ĉe
perdita posteno2 altecon
perdi,
brilon, mi bedaŭras,
ne
gravas, laŭ poentoj,
ne
interompu min, sangon
perdi,
patron kaj patrinon,
la en
Hajdelbergo perditan koron3,
sen
palpebrumi4,
ankoraŭfoje
perdi, la ĉarmon
de la
novo, ni forgesu tion,
la
civitanajn rajtojn, ha,
la
kapon, nu, pro dio, la kapon,
se
estas nepre necese,
la
perditan paradizon, nu bone,
la
laboron5, la Perditan Filon,
la
vizaĝon, eĉ tion, perdi
mueldenton,
du mondmilitojn,
tri
kilogramojn da superpezo
perdi,
ĉiam nur perdi, ankaŭ
la
delonge perditajn iluziojn,
nu kaj
kio do, neniu vorto
pri la
perdita ampeno6,
aĥ tute
ne7, la okullumon8,
el la
okuloj, la senkulpecon
perdi,
domaĝe, la domŝlosilon,
domaĝe,
sin, pensperdite9:
perdi
en la amaso10,
ne
interrompu,
la
saĝon, la lastan groŝon,
estu
kiel ajn, mi finos tuj,
la
memregon11, lupolon kaj malton12, perdi ĉion per unu
fojo,
ve, eĉ
la fadenon,
la
konduklicencon, kaj la emon13.
Notoj
1.
Jen ekzemplo de teksto envere ne tradukebla, ĉar ĝi vivas esence de germanismoj
- parolturnoj - kun ties kromsignifoj - ne reprodukteblaj en aliaj
lingvoj kaj ankaŭ ne en la nia. Mi tamen redonas ĝin pli aŭ malpli laŭvorte,
klarigante la koncernajn esprimojn piednote.
2. ,,ĉe perdita posteno" (auf verlorenem Posten) signifas
respondeci pri io, kio jam estas kondamnita al fiasko.
3.
Aludas faman kanton (studentdevenan):
,,La koron perdis mi en Hajdelbergo"
(Ich hab' mein Herz in Heidelberg verloren)
4. germ. esprimo por ,senhezite', ,senskrupule'
5. en la orig.: la laborlokon
6. germ. dirmaniero, signifas: la peno montriĝis (-os) vana
7. germ. dirmaniero, laŭvorte: sed de kie?
8. germ. esprimo, signifas: vidpovon
9. germ. espr., signifas: enpensiĝinte
10. signifas: homamaso
11. germ. dusenca esprimo, signifas ankaŭ: ampol-ingon
12. germ. diro: ,,(ĉe li, ĉe tio) estas perditaj lupolo kaj
malto" (la Germanoj estas bierfaristoj –
la du plantoj necesas por fari bonan bieron) signifanta: (li, tio) estas
senespera
kazo, la peno montriĝis vana
13. germ "Lust" signifas samtempe emon, plezuron kaj
volupton.
Tie ĉi
kuŝis la pomo
Tie ĉi
staris la tablo
Tio
estis la domo
Tio
estis la urbo
Tie ĉi
ripozas la lando.
Tiu pomo
tie
estas
la tero
bela
stelaĵo
sur kiu
estis pomoj
kaj
manĝantoj de pomoj.
Kiam
merkrede venas tiu tumulto,
la
tinta lado krakas en fetoro,
la
kuvoj tondras kontraŭ la kotkaldrono,
rap!
tio manĝaĉas kaj muelas ĉion kio defalas
polvo! Tiu
sento, kiam ili ree
venis!
Tiu envio! Tiu dankemo!
Tiu
malpleno! Ĝojo kaj plaĉego!
Tiam mi
rigardas mian tablon, mian manon:
ne plu
cindro, ne plu terpomŝeloj.
Pli bona
mondo, por dek minutoj.
Tiom
pretenda ŝatus esti ankaŭ mi, tiom utila,
tiom
senrespekte helpa kiom la rubforigo.
Simple
bonegaj
ĉiuj ĉi
grandaj planoj:
la Ora
Epoko
la Dia
Regno Surtera
la
formorto de la ŝtato.
Nepre
evidentaj.
Se ne nur
estus la uloj!
Ĉiam
kaj ĉie ĝenas la uloj.
Ĉion
ili ĥaosigas.
Kiam temas
pri la liberigo de la homaro
ili
kuras al frizisto.
Anstataŭ
entuziasme posttroti l'avangardon
ili
diras: nun konvenus glaso da biero.
Anstataŭ
por la justa afero
ili
luktas kun varikoj kaj morbilo.
En la
decida momento
ili
serĉas leterkeston aŭ liton.
Mallonge
antaŭ ol ekos la jarmilo
ili
kuiras vindotukojn.
Pro la uloj
ĝuste ĉio fiaskas.
Kun
tiaj oni ne povas konstrui ŝtaton1.
Sako da
puloj estas nenio, kompare.
Etburĝa
ŝancelado!
Konsum-idiotoj!
Postrestaĵoj
de la pasinto!
Oni do ne
povas ilin ĉiujn mortigi!
Oni do
ne povas ilin la tutan tagon alparoladi!
Ja se ne
estus la uloj
tiam la
afero jam status alie.
Ja se ne
estus la uloj
tiam
fariĝus fulme.
Ja se
ne estus la uloj
ja
tiam!
(Tiam
ankaŭ mi ne plu volus ĉi tie ĝeni2.)
Notoj
1) la
responda germ. esprimo signifas krome: ili valoras nenion.
2)
germ. esprimo por ,adiaŭi'
Eskapismo, tion al mi vi krias,
riproĉe.
Kio do
alia, mi respondas,
ĉe tiu
porka vetero! -,
disfaldas
la pluvombrelon
kaj
leviĝas aeren.
Vidate
de vi,
mi fariĝas
pli kaj pli malgranda
ĝis
kiam mi estas malaperinta.
Mi
postlasas nenion alian
ol
legendon,
kun kiu
vi enviaĉuloj
kiam
ekstere ŝtormas,
traktas
viajn infanojn,
por ke
ili de vi ne forflugu.
Notoj
Tiu
poemo aludas pecon el la en Germanlingvio fame konata infanlibro de Henriko
Hofmano: HIRTHARA PETRO (1845) - antaŭulo de niaj bildstrioj. Ĝi aperis ankaŭ
Esperante en traduko de Rudolf Fischer (v. sube).
,,La
rakonto pri la fluganta Roberto" konsistas el tri bildoj tekste
komentitaj. Jen la teksto:
La rakonto pri la fluganta Roberto
Kiam fortas
ŝtorm' kaj vento,
kiam
falas pluvtorento,
tiam
knabo kaj knabino
restu
hejme sen obstino.
Sed
Roberto pensis: ,,Ne!
Ĝuste
ŝtorm' amuzas tre."
Plaŭde
li sur kamp' promenas
kaj
ombrelon ŝirme tenas.
Hu! La
ŝtormo nun kulminas.
Teren
sin la arbo klinas;
kaj la
vento kiel velon
vidu!
streĉas la ombrelon.
Jam
Roberto for de l' tero
flugas
supre en l'aero.
Nubojn
tuŝas jam l' ombrelo,
kaj
forflugas la ĉapelo.
Jen Roberto
kontinue
flugas
per l' ombrelo plue.
Jam
puŝiĝas la ĉapelo
antaŭ
li al la ĉielo.
Kien
lin la vento blovis,
nu,
neniu diri povis.
(citaĵo el:
Hoffmann, Heinrich: Hirthara Petro. El la Germana lingvo
de Rudolf Fischer. Neustadt an der
Weinstrae: D. Meininger, 1988, 48 p, 21 cm, bindita, ISBN:
3-87524-077-4; il. kolora; kun la germana teksto librofine)
por Gnter Eich
Kiam mi
vekiĝas
mutas
la domo.
Nur la
birdoj bruas.
Mi
vidas tra la fenestro
neniun.
Ĉi tie
neniu
strato preterkondukas.
Ne
estas drato ĉiele
nek
drato entere.
Trankvile
kuŝas ĉio vivanta
sub la
hakilo.
Mi
surfajrigas la akvon.
Mi
tranĉas mian panon.
Maltrankvile
mi premas
la
ruĝan butonon
de la
malgranda radio.
,,Kariba
krizo... lavas pli blanka
pli
blanka pli blanka...
batalpreta...
ŝtupo tri...
That's
the way I love you...
Minejaj
valoroj ege refortiĝintaj..."
Mi ne
prenas la hakilon.
Mi ne
disbatas la aparaton.
La voĉo
de la teruro
min
trankviligas, ĝi diras:
Ni
estas ankoraŭ vivantaj.
La domo
mutas.
Mi ne
scias, kiel oni preparas kaptilojn
kaj
faras hakilon el flintŝtono,
kiam la
lasta klingo
estos
rustiĝinta.
La tago
supreniĝas fortoplene
trabatas
nubojn per ungegoj.
La
laktisto batas ritmon sonatan sur laktujo:
ĉieleniĝas
la fianĉoj
rulŝtupare:
senbride fortoplene
nigraj
ĉapeloj kaj blankaj svingatas.
La
abeloj strikas. Tra la nuboj
transkapiĝas
la prokuristoj,
el la
lukoj pepas papoj.
Kortuŝeco
regas kaj sarkasmo
kaj
jubilado. Velŝipoj estas el bilancoj faldataj.
La
kanceliero rulglobete lotumas kun fripono
pri
sekreta fonduso. La amoro
estas
police permesata,
proklamatas
amnestio
por
dirantoj de vero.
La
bakistoj donacas bulkojn
al la
muzikantoj. La forĝistoj
najlas
Ferajn Krucojn al
azenaj
hufoj. Kiel ribelo
eksplodas
la feliĉo, leone liberiĝas.
La
uzuristoj, per pomfloroj
kaj
rafanetoj alĵetataj,
ŝtoniĝas.
Batitaj ĝisgraveliĝo,
ili
ornamas akvoludojn kaj ĝardenojn.
Ĉie
supreniĝas balonoj,
la
plezura floto vaporas:
Eniru,
vi laktistoj,
fianĉoj
kaj friponoj!
Malligu!
fortoplene
supreniĝas
la
tago.
Kelkaj
vortoj
malpezaj
kiel
poplosemoj
soras
de
l'vento turnate
sinkas
malfacile
kapteblaj
atingas
malproksimen
kiel
poplosemoj
kelkaj
vortoj
moligas
la teron
eble
pli malfrue
ili ĵetas
ombron
mallarĝan
ombron
eble
ankaŭ ne.
(trad. 03.09.92)
Masakro
pro manpleno da rizo,
aŭdas
mi, por ĉiu ĉiutage
manpleno
da rizo: uragana pafado
sur
maldikaj kabanoj, neklare
tion mi
aŭdas, ĉe vespermanĝo.
Sur la
glazuritaj tegoloj
mi
aŭdas rizograjnojn danci,
manplenon,
ĉe vespermanĝo,
rizograjnojn
sur mia tegmento:
la unua
marta pluvo, klare.
Jen ili
kuŝas, senmove kaj katece
en la
suno, posttagmeze,
viaj
vestaĵoj, kaviĝintaj,
sensonĝe,
kvazaŭ hazardo.
Ili
odoras je vi, malforte,
preskaŭ
similantaj vin.
Vian
malpuraĵon ili transdonas,
viajn
malbonajn kutimojn,
la
spuron de viaj kubutoj.
Ili havas
tempon, ne spiras,
postrestas1, malrigidas, plenas je
butonoj,
ecoj
kaj makuloj.
En mano
de policano,
tajlorino,
arĥeologo
ili
fordonus siajn kunkudrojn,
siajn
sensignifajn sekretojn.
Sed -
kie vi estas, ĉu vi suferas,
kion vi
ĉiam volis diri
kaj
neniam estas dirinta,
ĉu vi
revenos, ĉu tio,
kio
okazis, okazis pro amo
aŭ pro
neceso2 au forgesemo,
kaj
kial ĉio ĉi tiel,
kiel ĝi
estis okazanta,
estas
okazinta,
kiam
temis pri la nuda vivo,
ĉu vi
estas morta, aŭ ĉu
vi nur
lavas al vi la harojn,
tion
ili ne diras.
Kopirajto pri la tradukoj 1999 ĉe la tradukinto / copyright 1999
Notoj
1) la germana vorto signifas samtempe: trorestas; restas; troas;
pluas
2) plursignifa (Not): neceso; embaraso; malfeliĉo; bezono