Tiu æi paøo legeblas per litertiparo Latin 3

Henriko BOLO

En la lando de la rujukoj

(Heinrich BÖLL: Im Lande der rujuks)

La grandaj kapabloj de James Wodruff jam frue konatiøis al eta rondo de specialistoj, kaj se mi mallonge raportas pri tiuj kapabloj, mi liberiøas el malnova dankodevo, æar - kvankam de jaroj ni estas diskoleriøintaj - tamen, James Wodruff estis mia instruisto: li okupis (ankoraý -as) la solan katedron pri rujukistiko, la solan kiu ekzistas en tiu æi mondo, li plenrajte konsideratas kiel la fondinto de la rujukistiko, kaj se li havis dum la lastaj du jaroj eæ nur du disæiplojn, oni ne subtaksu liajn meritojn, æar li malkovris tiun tribon, esploris øian lingvon, øiajn morojn, øian religion, gvidis du ekspediciojn sur malgastema insulo sude de Aýstralio, kaj lia merito restas, eæ se li subiøis ankaý al eraroj, nemezurebla por la scienco.

Lia unua disæiplo estis Bill van der Lohe, de kiu tamen nur raportindas, ke en la haveno de Sidneo li pripentis sian vivon, fariøis monþanøisto, edziøis, generis infanojn kaj poste, en la interno de Aýstralio, mastrumis bovbredejon: Por la scienco Bill perdiøis.

La dua disæiplo Vodrufa estis mi: dek tri jarojn de mia vivo mi dediæis al lernado de lingvo, moraro kaj religio de la rujukoj; kvin pliajn jarojn mi pasigis studante medicinon, por vivi kuraciste æe la rujukoj, sed mi rezignis pri la þtata ekzameno, æar la rujukoj - prave - ne interesiøas pri la diplomoj de eýropaj altlernejoj, sed pri la kapabloj de kuracisto. Krome, post dekokjara studado mia senpacienco konatiøi kun realaj rujukoj, kriziøis, kaj mi volis ne plu semajnon, volis ne plu tagon atendi, por fine vidi vivantajn ekzemplerojn de popolo, kies lingvon mi flue parolis. Mi pakis dorsosakojn, valizojn, transporteblan apotekon, mian instrumentujon, kontrolis mian Traveller-æekaron, faris - por æiaj kazoj - mian testamenton, æar mi posedas kamparan domon en Ejfela Montaro kaj profitas la uzrajtojn de fruktobieno æe-rejna. Poste mi prenis taksion al la flughaveno, aæetis flugbileton al Sidneo, de kie devis min preni balenkaptulo.

Mia instruisto James Wodruff akompanis min. Li mem estis tro kaduka por riski ankoraý ekspedicion, sed adiaýe ankoraý enmanigis al mi sian faman verkon "Popolo proksima al poluso", kvankam li tre bone sciis, ke tiun skriba¼on mi kapablis citi parkere. Antaý ol mi eniris la flugmaþinon, Vodrufo vokis al mi: "Bruwal doidoi duraboi!" - kio (en libera traduko) povus signifi: La spiritoj de l' aero protektu vin! Precize øi ja signifus: La vento ne sendu misigajn spiritojn kontraý vi!, æar la rujukoj vivas de fiþkaptado, kaj la favoro de la vento estas al ili sankta.

La vento ne sendis misigajn spiritojn kontraý ni, kaj mi alteriøis bonfare en Sidneo, albordiøis tie al la balenkaptulo, ok tagojn poste estis elmetita al eta insuleto, kiu, laý la asertoj de mia instruisto, devis esti loøata de la p-rujukoj, kiuj distingiøas disde la veraj rujukoj per tio, ke ilia aboco enhavas la p.

Sed la insulo montriøis neloøata, almenaý de rujukoj neloøata. Mi eraris tutan tagon inter magraj herbejoj kaj krutaj rokoj, trovis ja spurojn de rujukaj domoj, por kies konstruo ili uzas fiþglua¼on kiel morteron, sed la sola homo, kiun mi renkontis sur tiu insulo, estis æasisto de lav-ursetoj, survoja por eýropaj bestøardenoj. Mi trovis lin ebria en lia tendo, kaj post kiam mi vekis lin, certigis lin pri mia sendanøereco, li demandis min en sufiæe vulgara angla lingvo pri certa Rita Heyworth. Æar mi ne komprenis la nomon, li skribis øin sur slipeton kaj æe tio rulis volupte la okulojn. Mi ne konis virinon kun tiu nomo kaj ne povis lin informi. Tri tagojn mi estis devigata elteni la societon de tiu trivialulo, kiu parolis preskaý nur pri filmoj. Fine mi povis maræande akiri de li, kontraý transskribo de Traveller-æekoj en la valoro de 80 dolaroj, gumboaton, kaj en mortdanøero transremis dum trankvila maro al la ok kilometrojn disa insulo, sur kiu devis loøi la veraj rujukoj. Tiu indiko almenaý pruviøis vera. Jam de malproksime mi vidis homojn stari æe la bordo, vidis pendigitajn retojn, vidis boatobudon, kaj energie remante kaj mansvingante mi proksimiøis al la bordo, surlipe la alvokon: "Joi wuba, joi wuba, buweida guhal!" (De la maro, de la maro, mi venas vin helpi, fratoj!)

Sed kiam mi jam pli proksimiøis al la bordo, mi vidis, ke la atento de la tie starantoj estis direktita al alia veturilo: la pukpukpuk-ado de motorboato proksimiøis de okcidento, tukoj svingatis, kaj mi albordiøis tute neatentate sur la insulo de mia sopiro, æar la motorboato alvenis preskaý samtempe kun mi, kaj æiuj kuris al ties paþejo.

Mi tiris lace mian boaton sur la strandon, malkorkis la konjakbotelon de mia portebla apoteko kaj prenis profundan gluton. Se mi estus poeto, mi dirus: revo al mi disrompiøis - kvankam revoj ja ne povas rompiøi.

Mi atendis, øis la poþtboato estis for, surþultris mian paka¼on kaj iris al konstrua¼o, kiu portis la senornaman surskribon "Bar". Barba rujuko tie kaýris sur seøo kaj legis poþtkarton. Mi sinkis elæerpite sur benkon kaj diris mallaýte: "Doidoi kruw mali" (la vento elsekigis mian gorøon). La maljunulo flankenmetis la karton, rigardis min mirigite kaj diris en miksa¼o de rujuka kaj filmangla: "Venu, knabo, diru klare. Æu bieron aý viskion?"

"Viskion", mi diris senforte. Li leviøis, þovis al mi la poþtkarton kaj diris: "Jen legu kion skribas mia nepo al mi."

La karto havis la poþtstampon Hollywood, kaj sur la dorsa flanko troviøis unusola frazo: Generinto de mia generinto, venu trans la grandan akvon, æi tie ruliøas la dolaroj.

Mi restis sur la insulo øis la alveno de la sekva poþtboato, vespere sidis en la "Bar" kaj fordrinkis miajn Traveller-æekojn. Eæ ne unu tie parolis ankoraý puran rujukan, nur oni ofte menciis nomon de virino, kiun mi unue kredis mita figuro, sed kies deveno intertempe klariøis al mi: Zarah Leander.

Mi konfesu, ke ankaý mi rezignis la rujuk-esploradon. Nu ja, mi reflugis al Vodrufo kaj eæ ne evitis disputon pri la uzo de la vorto "buhal", æar mi insistis pri tio, ke øi signifas akvon, sed Vodrufo obstinis pri tio, ke øi signifas amon.

Sed jam delonge tiaj problemoj ne plu gravas al mi. Mi forluis mian kamparan domon, kulturas fruktojn kaj ankoraý karesas la ideon kroni mian medicinstudadon per þtata ekzameno, sed mi fariøis nun kvardekkvinjara, kaj kion mi iam faris kun scienca seriozo, mi nun faras kiel þatokupo, pri kio Vodrufo aparte indigniøas. Dum la laboro æe miaj fruktarboj mi kantas antaý mi rujuk-kantojn, mi þatas aparte tiun æi:

"Wo suhal buwacha
bruwal nui loha
graga bahu, graga wiuwa
moha deiwa huwacha."

(Kial vin logas la foro, mia filo,
æu æiuj bonaj spiritoj forlasis vin?
Ne estas fiþoj tie, ne estas kompato,
kaj via patrino ploras pro sia filo.)

Ankaý por sakri taýgas la rujuka lingvo. Kiam la pograndaj komercistoj volas min trompi, mi mallaýte diras antaý mi: "Graga weita" (Nenian benon tio alportu al vi), aý: "Pichal gromchit" (La fiþosto restu en via gorøo), unu el la plej teruraj sakroj de la rujukoj.

Sed kiu sur tiu tero ja komprenas la rujukan, krom Vodrufo, al kiu de tempo al tempo mi sendas keston da pomoj kaj poþtkarton kun la vortoj "Wahu bahui" (Estimata majstro, vi eraras), al kio li kutimas respondi, same sur poþtkarto: "Hugai" (Kabeisto), kaj mi rigardas suben al la Rejno, kiu tie preterfluas jam tiom longe.

hejmpaøen