Franco KAFKO: Raporto por akademio

Elgermanigis: Vilhelmo LUTERMANO

 

Altaj Sinjoroj de la akademio! Vi faras al mi la honoron taski min liveri al la akademio raporton pri mia antaŭe simia vivo.

 

En tiu senco mi bedaŭras ne povi sekvi la komision. Preskaŭ kvin jaroj disigas min de la simieco, tempo eble mallonga laŭ la kalendaro, sed senfine longa por tragalopi ĝin kiel mi faris, parte akompanate de bonegaj homoj, konsiloj, aplaŭdo kaj orkestra muziko, sed envere sola, ĉar ĉia akompano tenis sin, por resti en la bildo, malproksime antaŭ la barilo. Tiu atingo estintus neebla, se mi volintus obstine fideli al mia origino, al la memoroj pri la juneco. Ĝuste la rezigno pri ĉia obstino estis la plej supera principo, kiun mi donis al mi mem; mi, libera simio, submetiĝis al tiu jugo. Sed per tio la memoroj siavice fariĝis pli kaj pli nealireblaj. Dum unue la reveno, se la homoj estus volintaj, estis al mi libera tra la tuta pordego, kiun formas la ĉielo super la tero, samtempe per mia antaŭen vipata evoluo ĝi fariĝis ĉiam pli malalta kaj malvasta; pli agrabla kaj enfermita mi sentis min en la hommondo; la ŝtormo, kiu postblovis min el mia pasinteco, mildiĝis; nuntempe ĝi estas nur aerblovo malvarmetiganta al mi la kalkanojn; kaj la malproksima truo, tra kiu ĝi venas kaj tra kiu iam venis mi, fariĝis tiom malgranda, ke mi, se entute sufiĉus fortoj kaj volo por rekuri ĝis tien, devus deskrapi la haŭton de mia korpo por traiĝi. Malkaŝe dirite, spite al mia emo elekti bildojn por tiaj aferoj, malkaŝe dirite: Via simieco, sinjoroj, kondiĉe ke vi havas ion similan post vi, ne povas esti pli proksima al vi ol al mi la mia. Sed ĉe la kalkano tiklas ĉiun, kiu iras sur tiu ĉi tero: la etan ĉimpanzon kiel la grandan Aqilon.

 

Sed en plej restrikta senco mi tamen povas eble respondi vian demandon kaj mi faras tion eĉ kun granda ĝojo. La unua, kion mi lernis, estis: doni la manpremon; manpremo atestas malfermitecon; ja nuntempe, dum mi vivas la pinton de mia kariero, aldoniĝas al tiu unua manpremo ankaŭ la malferma parolo. Ĝi alportas al la akademio nenion esence novan kaj restas longe malantaŭ tio, kion oni postulis de mi kaj kion mi eĉ plejbonintence ne povas diri - almenaŭ ĝi indiku la gvidlinion, laŭ kiu estinta simio penetris en la hommondon kaj tie establiĝis. Sed eĉ la bagatelon, kiu sekvas, mi ne rajtus diri, se mi ne estus tute certa pri mi kaj se mia pozicio sur ĉiuj grandaj varietescenejoj de la civilizita mondo ne estus firmiĝinta ĝis neskueblo.

 

Mi devenas de la Orbordo. Pri tio, kiel mi kaptatis, mi dependas de fremdaj raportoj. ĉasekspedicio de la firmao Hagenbeko - kun kies gvidinto mi cetere deposte malplenigis jam pli ol unu bonan botelon da ruĝa vino - kuŝis embuske en riverborda arbustaĵo, kiam vespere mi kuris meze de aro al trinkejo. Oni pafis; mi estis la sola trafita; mi ricevis du pafojn.

 

Unu en la vangon; tiu estis malgrava; sed postlasis grandan elrazitan ruĝan cikatron, kiu havigis al mi la naŭzan, komplete maltrafan, rekte de simio inventitan nomon Ruĝpetro, kvazaŭ mi distingiĝus de la antaŭ nelonge mortaĉinta, ie kaj tie konata, dresita simiobesto Petro sole per la ruĝa makulo survanga. Tion preterpase.

 

La dua pafo trafis min sub la kokso. Ĝi estis grava, ĝi kulpas, ke mi eĉ nuntempe lametas. Laste mi legis en eseo de iu el la dekmil venthundoj (1), kiuj elverŝadas sian opinion pri mi: ke mia simieco ankoraŭ ne komplete subpremiĝis; ke tio pruviĝas per la fakto, ke anataŭ vizitantoj mi emas demeti la pantalonon por montri la enpafejon. Tiu aĉulo meritus, ke ĉiu fingreto de lia skriba mano estu unuope forpafota. Mi, mi rajtas demeti mian pantalonon, antaŭ kiu al mi plaĉas; oni trovos tie nenion ol bone flegitan felon kaj la cikatron post - mi elektu ĉi tie por certa celo certan vorton, kiu tamen ne estu miskomprenata - la cikatron post delikta pafo. ĉio aperas malkaŝe; nenio estas kaŝebla; se gravas la vero, ĉiu larĝanimulo forĵetas la plej noblajn manierojn. Se male tiu skribisto demetus la pantalonon, kiam venas gasto, tio tamen havus alian aspekton, kaj mi pretas konsideri kiel signon de saĝo la fakton, ke li tion ne faras. Sed tiam li ankaŭ ne tedegu min per sia delikato-sento.

 

Post tiuj pafoj mi vekiĝis - kaj ĉi tie komenciĝas iom post iom mia propra memoro - en kaĝo en la interferdeko de la Hagenbeka vaporŝipo. Tio ne estis kvarvanda kradokaĝo; nur tri vandoj estis fiksitaj kontraŭ kesto; la kesto do formis la kvaran vandon. La tuto estis tro mallalta por rektiĝi kaj tro mallarĝa por sidiĝi. Pro tio mi kaŭris kun fleksitaj, ĉiam tremantaj genuoj kaj, ĉar mi volis unue verŝajne nenium vidi kaj resti ĉiam nur en la obskuro, kun vizaĝo al la kesto, dum malantaŭe tranĉiĝis la kradostangoj al mi en la karnon. Tian gardadon de sovaĝaj bestoj en la tute unua tempo oni konsideras avantaĝa, kaj nuntempe post mia sperto mi ne povas malkonfesi, ke tio fakte estas ĝusta en la homa senco.

 

Sed pri tio mi ne pensis tiam. La unuan fojon en mia vivo mi estis sen eliro; almenaŭ ne eblis rekte antaŭeniĝi; rekte antaŭ mi estis la kesto, kun tabulo al tabulo firme fiksita. Estas vere, ke troviĝis inter la tabuloj kontinua spaceto, kiun mi, malkovranta ĝin unue, salutis per la feliĉega hurlado de la malprudento, sed tiu spaceto delonge ne sufiĉis eĉ por transigi la voston kaj per tuta simiforto ne estis larĝigebla.

 

Laŭ kion oni diris al mi pli malfrue, mi bruis eksterordinare malmulte, el kio oni konkludis, ke aŭ mi baldaŭ mortos aŭ, se mi sukcesas transvivi la unuan krizan tempon, estos tre dresebla. Mi transvivis tiun tempon. Obtuza singultado, dolora pul-serĉado, laca lekado al kokosnukso, prifrapado de la kestovando per la kranio, - tio estis la unuaj okupoj en la nova vivo. Tamen en ĉio nur la sola sento: sen eliro. Kompreneble mi povas la tiam sentata nuntempe laŭspuri nur per homaj vortoj kaj sekve ĝin misformulas, sed se mi ne plu atingas la malnovan simiveron, almenaŭ ĝi kuŝas en la direkto de mia priskribo, pri tio ne estas dubo.

 

Ĝis tiam mi ja disponis pri tiom da eliroj, kaj nun pri neniu. Mi estis devojiĝinta. Se oni alnajlintus min, mia movlibero per tio ne malgrandiĝintus. Kial tio? Vundskrapu al vi la karnon inter la piedfingroj, vi ne trovos la tialon. Premu vin malantaŭe kontraŭ la kradstango, ĝis ĝi preskaŭ duonigos, vi ne trovos la tialon. Mi ne havis eliron, tamen devis akiri ĝin, ĉar sen ĝi mi ne povis vivi. ĉiam ĉe tiu kestvando - mi estus nepre mortaĉinta. Sed ĉe Hagenbeko simioj endas ĉe la kestovando - nu, do mi ĉesis esti simio. Klara, bela ideoĉeno, kiun mi verŝajne iel elkovis per la ventro, ĉar simioj pensas per la ventro.

 

Mi timas, ke oni ne precize komprenas, kion mi komprenas per eliro. Mi uzas la vorton en ĝia plej ordinara kaj plej plena senco. Mi intence ne diras 'libero'. Mi ne celas tiun grandan senton de libero ĉiuflanken. Estante simio mi eble konis ĝin, kaj mi ekkonis homojn, kiuj sopiras ĝin. Sed kiom koncernas min, mi postulis liberon nek tiam, nek nun. Preterpase: per libero oni tro ofte trompiĝas inter homoj. Kaj kiel la libero kalkuliĝas al la plej grandiozaj sentoj, tiel ankaŭ la respektiva seniluziiĝo al la plej grandiozaj. En la varietejoj, antaŭ mia sursceniĝo, mi vidis ian artistoparon supre ĉe la plafono umi per trapezoj. Ili svingis sin, ili balanciĝis, ili saltis, ili ŝvebis unu en la brakojn de la alia, unu portis la alian ĉe la haroj per la dentaro. "Ankaŭ tio estas homlibero", pensis mi, "aŭtokrata moviĝo." Primoko al la sankta naturo! Nenia konstruaĵo eltenus la ridegon de la simiaro ĉe tia vido.

 

Ne, liberon mi ne volis. Nur eliron; destren, malen, ien ajn; mi ne postulis ion alian; eĉ se la eliro estus nur trompiĝo; la postulo estis malgranda, la trompiĝo ne estus pli granda. Antaŭeniĝi, antaŭeniĝi! Nur ne stari senmove kun levitaj brakoj, premite al la kestovando.

 

Hodiaŭ mi vidas klare: sen plej granda interna trankvilo mi neniam povintus eliri. Kaj fakte mi dankas eble ĉion, kio mi fariĝis, al la trankvilo, kiu min superregis tie en la ŝipo post la unuaj tagoj. La trankvilon mi siavice dankas verŝajne al la ŝipuloj.

 

Ili estas bonaj homoj, malgraŭ ĉio. Ankoraŭ hodiaŭ mi volonte memoras la sonon de ilia pezaj paŝoj, kiu tiam resonis en mia duondormo. Ili kutimis ĉion ataki(2) plej malrapide. Kiam iu volis al si froti la okulojn, li levis la manon kvazaŭ pendpezilon. Iliaj ŝercoj estis krudaj, sed korecaj. Ilia rido estis ĉiam miksita kun tusado sonanta danĝera, sed signifanta nenion. Ĉiam ili havis en la buŝo ion por kraĉi, kaj kien ili elkraĉis, estis al ili egale. Ili ĉiam plendis, ke miaj puloj transsaltas al ili; tamen ili neniam pro tio serioze koleris kontraŭ mi; ili simple sciis, ke en mia felo prosperas puloj kaj ke puloj saltemas; per tio ili kontentiĝis. Kiam ili libertempis, iuj fojfoje sidiĝis en duoncirklo ĉirkaŭ mi; apenaŭ parolis, sed nur kveris unu al la alia; fumis, sternite sur kestoj, la pipon; frapis al si sur la genuon, kiam mi faris la plej etan moviĝon; kaj ie kaj tie iu prenis bastonon kaj tiklis mi tie, kie plaĉis al mi. Se hodiaŭ oni invitus min partopreni veturadon sur tiu ŝipo, mi certe rifuzus la inviton, sed same certe estas, ke ne nur malbelajn memorojn mi povus laŭrevi tie sur la interferdeko.

 

La trankvilo, kiun mi akiris ronde de tiuj homoj, detenis min antaŭ ĉio de ĉia provo fuĝi. El nuna vido ŝajnas al mi, kvazaŭ mi almenaŭ antaŭsentis, ke mi trovos eliron, se mi volos vivi, sed ke tiu eliro ne eblas per fuĝo. Mi ne plu scias, ĉu fuĝo eblis, sed mi kredas tion; al simio ĉiam eblu fuĝo. Kun miaj nunaj dentoj mi jam ĉe nuksrompado devas esti singarda, sed tiam kun la tempo mi certe sukcesintus per la dentoj tramordi la pordoseruron. Mi ne faris ĝin. Kaj kion mi per tio gajnintus? Apenaŭ la kapo estus eksterenstreĉita, mi jam estus rekaptita kaj enŝlosita en ankoraŭ pli aĉan kaĝon; aŭ mi povintus senrimarite eskapi al aliaj bestoj, eble al la vidalvidaj serpentegoj kaj en iliaj brakumadoj fari la lastan spiron; aŭ mi eĉ sukcesintus ŝteliri ĝis la ferdeko kaj salti trans la bordo, tiam mi balanciĝintus momenton sur la oceano kaj dronaĉintus. Agoj de malespero. Mi ne kalkulis tiom homece, sed sub la influo de mia ĉirkaŭaĵo mi kondutis tiel, kvazaŭ mi kalkulintus.

 

Mi ne kalkulis, tamen mi tute trankvile observis. Mi vidis tiujn homojn iri ien kaj tien, ĉiam la samajn vizaĝojn, la samajn movojn, ofte ŝajnis al mi, kvazaŭ estus nur unu homo. Tiu aŭ tiuj homoj iris do neĝenate. Alta celo elkrepuskis en mi. Neniu promesis al mi, ke, se mi fariĝus kiel ili, la krado leviĝus. Tiaj promesoj por ŝajne neeblaj plenumoj ne estas farataj. Sed se oni plenumas, postage aperas ankaŭ la promesoj ĝuste tie, kie oni antaŭe vane serĉis ilin. Nu, ĉe tiuj homoj estis en si mem nenio alloga por mi. Se mi estus adepto de tiu menciita libero, mi certe preferintus la oceanon al la eliro, kiu montriĝis en la malserena rigardo de tiuj homoj. Ĉiukaze mi observis ilin jam longe antaŭ ol pensi pri tiaĵoj, ja nur la akumulitaj observoj premis min en ĝuste tiun direkton.

 

Estis tiom facile imiti tiujn ulojn. Kraĉi mi kapablis jam en la unuaj tagoj. Tiam ni reciproke kraĉis al ni en la vizaĝon; la diferenco estis nur, ke poste mi lekis mian vizaĝon pura, ili sian ne. La pipon mi fumis baldaŭ kiel spertulo; se mi krome ankaŭ premis la dikfingron en la pipokapon, jubilis la tuta interferdeko; nur la diferencon inter la malplena kaj la ŝtopita pipo mi longatempe ne komprenis.

 

La plej grandan penon kaŭzis al mi la brandbotelo. La odoro turmentis min; mi devigis min per ĉia forto; sed pasis semajnoj, antaŭ ol mi superis min. Strange, ke la uloj konsideris tiujn internajn luktojn pli seriozaj ol ion ajn alian ĉe mi. Ankaŭ en mia memoro mi ne distingas la ulojn, sed tie estis iu, kiu ĉiam revenis, sole aŭ kun kamaradoj, tage, nokte, ĉe diversaj horoj; starigis sin antaŭ min kun la botelo kaj donis al mi instruon. Li ne komprenis min, li volis solvi la enigmon de mia esto. Li malrapide senkorkigis la botelon kaj poste min alrigardis, por ekzameni, ĉu mi lin komprenis; mi konfesas, ke mi rigardis lin ĉiam kun sovaĝa, tro hasta atento; tian homlernanton neniu hominstruisto trovas sur la tuta terglobo; post kiam la botelo estis senkorkigita, li levis ĝin albuŝen; mi per miaj rigardoj postsekvis lin ĝis en la gorĝon; li kapjesas, kontenta pri mi, kaj metas la botelon al la lipoj; mi, entuziasta pro iom-post-ioma ekkono, kriĉante gratas min laŭlonge kaj laŭlarĝe, kie ajn; li ĝojas, almetas la botelon kaj faras gluton; mi, senpacienca kaj avida lin imiti, malpurigas min en mia kaĝo, kio siavice ege kontentigas lin; kaj nun etendante la botelon malproksime de si kaj kun elano ĝin ree suprenigante, li trinkas, en troige instrua maniero retroklinite, eltrinkas ĝin unuglute. Mi, lacigita de troa avido, ne povas plu sekvi kaj malforte pendas ĉe la krado, dum li finas la teorian instruon per tio, ke li karesas sian ventron kaj ridaĉas.

 

Nur nun komencas la praktika ekzerco. Ĉu mi ne estas jam tro lacigita de la teorio? Certe, tro lacigita. Tio apartenas al mia sorto. Malgraŭ tio mi alprenas, tiel, kiel mi povas, la altenditan botelon; senkorkigas ĝin treme; pro la sukceso iom post iom venas novaj fortoj; mi levas la botelon, jam apenaŭ distingeble disde la originalo; allipigas ĝin kaj - kaj kun abomeno, kun abomeno, kvankam ĝi estas malplena kaj plenigas ĝin nur la odoro, kun abomeno ĵetas ĝin planken. Je la malĝojo de mia instruisto, je mia propra pli granda malĝojo; nek lin, nek min mi repacigas per tio, ke mi eĉ post la forĵeto de la botelo ne forgesas bonege karesi mian ventron kaj ĉe tio ridaĉi.

 

Tro ofte la instruado okazis tiele. Kaj honore al mia instruisto: li ne koleris pri mi; kvankam fojfoje li tenis al mi la brulantan pipon al la felo, ĝis kiam ie, kien mi povis nur malfacile atingi, ĝi komencis ekardi, sed tiam li mem estingis tion per sia bona manego; li ne koleris min, li komprenis, ke ni luktas sur la sama flanko kontraŭ la siminaturo kaj ke mi havis la pli malfacilan parton.

 

Sed kia venko por li kiel por mi, kiam mi iun vesperon antaŭ granda rondo da spektantoj - eble temis pri festo, gramofono ludis, oficiro promenis inter la uloj - kiam mi tiun vesperon, en la momento nerimarkate, kaptis brandobotelon forgesitan antaŭ mia kaĝo, kaj sub grandiĝanta atento de la societo senkorkigis ĝin bonorde, albuŝigis kaj senhezite, sengrimace, kvazaŭ profesia drinkulo, kun ronde turnigataj okuloj, smaĉanta ĝorĝo, vere kaj fakte malplenigis ĝin; ne plu kiel malesperulo, sed kiel artisto forĵetis la botelon; estas vere ke mi forgesis karesi la ventron; sed kompense, ĉar mi ne povis alie, ĉar io igis min, ĉar muĝis al mi la sensoj, mallonge do mi elkriis "Hola!", eligis homsonon, per tiu elkrio saltis en la homkomunumon kaj ĝian eqon: "Aŭdu nur, li parolas!" sentis kiel kison sur mian tutan ŝvittrempitan korpon.

 

Mi ripetu: ne allogis min imiti la homojn; mi imitis, ĉar mi serĉis eliron, pro nenia alia kaŭzo. Cetere malmulte estis farita per tiu venko. La voĉo tuj poste ree silentis; nur post monatoj reaperis; la abomeno kontraŭ la brandobotelo revenis eĉ pli forte. Sed mia direkto tamen estis al mi donita unu fojon por ĉiam.

 

Kiam en Hamburgo mi estis transdonita al la unua dresisto, mi baldaŭ ekkonis la du eblecojn prezentiĝantajn al mi: bestĝardeno aŭ varietejo. Mi ne hezitis. Mi diris al mi: uzu ĉiujn fortojn por atingi la varietejon; tio estas la eliro; bestĝardeno estas nur nova kradokaĝo; se vi venos en ĝin, vi estos perdita.

 

Kaj mi lernis, Sinjoroj. Ho, oni lernas, se devas; oni lernas, se oni volas eliron; oni lernas senrespekte. Oni kontrolas sin mem per la vipo; oni ŝiras al si la karnon ĉe la plej eta rezisto. La siminaturo furioze rapidegis, transkape, el mi kaj for, tiel ke mia unua instruisto pro tio mem preskaŭ fariĝis simia, baldaŭ devis ĉesigi la instruadon kaj eniĝis en frenezulejon. Bonŝance li baldaŭ revenis el ĝi.

 

Sed mi eluzis multajn instruistojn, ja eĉ plurajn instruistojn samtempe. Kiam mi jam estis pli certa pri miaj kapabloj, la publiko sekvis miajn progresojn, mia estonto eklumis, mi mem dungis instruistojn, sidigis ilin en kvin sinsekvajn ĉambrojn kaj lernis ĉe ili ĉiuj samtempe saltante seninterrome el unu ĉambro en alian.

 

Tiaj progresoj! Tia penetrado de la scioradioj el ĉiuj flankoj en la vekiĝantan cerbon! Mi ne malkonfesas: tio feliĉigis min. Sed mi cedu ankaŭ: mi ne trotaksis tion, jam ne tiam, kiom multe malpli hodiaŭ. Per fortostreĉo, kiu ĝis nun surtere ne ripetiĝis, mi atingis la mezuman klerecon de Eŭropano. Tio en si mem eble estus nenio, sed tamen estas io en tiu rilato, ke ĝi helpis min el la kaĝo kaj havigis al mi tiun apartan eliron, tiun homeliron. Ekzistas brila germana parolturno: "sich in die Büsche schlagen"(3) (elŝteliĝi); tion mi faris, mi elŝteliĝis. Mi ne havis alian vojon, ĉiam kondiĉe ke elektendis ne la libero.

 

Se superrigardi mian evoluon kaj ĝian ĝisnunan celon, mi nek plendas, nek kontentas. Kun la manoj en la poŝoj, la vinbotelo sur la tablo, mi duone kuŝas, duone sidas en la lulseĝo kaj rigardas el fenestro. Se venas vizito, mi akceptas ĝin kiel decas. Mia impresario sidas en la antaŭĉambro; se mi sonorigas, li venas kaj aŭskultas, kion mi havas por diri. Vespere preskaŭ ĉiam estas prezentado, kaj mi havas sukcesojn verŝajne ne plu altigeblajn. Kiam mi venas hejmen malfrue nokte de festenoj, de sciencaj societoj, de amika renkontiĝo, atendas min malgranda duondresita ĉimpanzino kaj mi bonfartigas min ĉe ŝi simimaniere. Dumtage mi ne volas vidi ŝin; ĉar ŝi havas en sia rigardo la frenezon de la konfuzita dresita besto; tion rimarkas nur mi kaj mi ne povas ĝin elteni.

 

Entute mi ĉiukaze atingis, kion mi volis atingi. Oni ne diru, ke tio ne valoris la penon. Cetere mi ne volas ies homan juĝon, mi volas nur vastigi konojn, mi nur raportas, ankaŭ al Vi, altaj Sinjoroj de la akademio, mi estas nur raportinta.

 

reen al Kafko

_____________

Notoj:

1. venthundoj: komprenu 'ventanimuloj'.

2. ataki: en la senco de 'komenci, entrepreni'.

3. "sich in die Büsche schlagen": laŭvorte: 'bati sin en la veprejon' kun la senco 'nerimarkite foriri'.

stato de finiteco
estigo: la 7-an de februaro. 2000
lasta kontrollegado kun korektoj: 2002-02-03
kontrollegado de la
kontrollegado de la
finredakto:
kopirajto pri la traduko © 2000


 

 

 

 

 

 

Lasta ŝanĝo: 03/02/2002